“Βάλε μου όρια!!!” | Σίλια Δ. Ταμπούκα, Ψυχολόγος

“Μου έχει πάρει τον “αέρα”……δεν σταματάει αν δεν γίνει το δικό του/της….δεν ξέρει από πειθαρχία”……. παιδιά που προκαλούν, παιδιά που “δοκιμάζουν” την υπομονή των γονέων τους, παιδιά που δεν ακούν στο ”όχι” . Είναι άραγε τόσο κακότροπα τα παιδιά μας και δεν μπορούν να συνεργαστούν μαζί μας με τίποτα ώρες-ώρες ; Ή μήπως δεν έχουν …. όρια ;

Όρια και οριοθέτηση των παιδιών είναι δύο έννοιες που τίθενται συχνά προς συζήτηση μεταξύ ψυχολόγων και γονέων. Στο άκουσμα αυτών των λέξεων, μας έρχονται συνήθως στο μυαλό οι έννοιες τις επιβολής, της απαγόρευσης ή και της τιμωρίας. Τα “όρια”, ωστόσο, είναι ή θα έπρεπε να είναι τα μέσα τα οποία οι γονείς χρησιμοποιούμε ώστε τα παιδιά μας να νιώθουν ασφαλή, ακολουθώντας κανόνες οι οποίοι δημιουργούν αισθήματα σεβασμού και σταθερότητας στο οικογενειακό περιβάλλον. Και ναι ! Τα όρια είναι απαραίτητα προκειμένου τα παιδιά μας να γίνουν υπεύθυνα, να κοινωνικοποιηθούν ομαλά, να ωριμάσουν και να λειτουργήσουν αυτόνομα, όταν έρθει η ώρα. Παρότι ακούγεται αντιφατικό, τα παιδιά χωρίς τα όρια αισθάνονται αποδιοργανωμένα.

Οι ψυχολόγοι χαρακτηρίζουμε στην καθομιλουμένη την οριοθέτηση, ως το “δίχτυ ασφαλείας” των παιδιών, κι έτσι είναι ! Στον αντίποδα μιας χαοτικής ανατροφής, με γονείς που πάντοτε υποκύπτουν στις επιθυμίες και τα πείσματα των παιδιών τους, με την έλλειψη σεβασμού να χαρακτηρίζει τη μεταξύ τους σχέση, τα όρια παρέχουν έναν ασφαλή οδηγό στον οποίο ανατρέχουμε όταν προκύπτει πρόβλημα. Το σύστημα αυτών των κανόνων διαμορφώνεται με βάση τις αρχές και τις αξίες της κάθε οικογένειας, τις επιταγές κοινωνικά αποδεκτών συμπεριφορών αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε παιδιού, τα οποία, φυσικά, λαμβάνουμε υπόψιν.

Προϋποθέσεις για επιτυχημένα όρια :

Σαφές και συγκεκριμένο περιεχόμενο. Προς αποφυγή παρερμηνειών και διττών μηνυμάτων, η ορθότητα στην επικοινωνία του ορίου, θα σας απαλλάξει από περιττές αντιπαραθέσεις και διαπραγματεύσεις.  π.χ. Ασάφεια : Θα παίξεις αργότερα

Σαφήνεια : Μόλις τελειώσεις τα μαθήματα, θα παίξεις μέχρι τις 8.

Λογικές εξηγήσεις για το λόγο θέσπισης του κάθε ορίου. Στο παράλογο αίτημα είναι… λογικό να αντιδράσει το παιδί αρνητικά.

Παράλογο αίτημα : Δεν θα το πάρουμε αυτό γιατί έτσι !!!! Γιατί το λέω εγώ !!!

Λογική εξήγηση : Δεν γίνεται να το αγοράσουμε επειδή δεν έχω χρήματα αυτή τη στιγμή μαζί μου.

Συνέπεια – Σταθερότητα ορίου. Εάν έχετε σκοπό να μην εφαρμόσετε κάποιον κανόνα, καλύτερα να μην τον επικαλεστείτε γιατί θα φανείτε αναξιόπιστοι. Το “όχι” να είναι “ όχι” και το “ναι” να είναι “ναι”. Εννοείται ότι κατά περίπτωση η ελαστικότητα των ορίων επιβάλλεται, αρκεί να επισημαίνονται οι λόγοι της παράβασης του ορίου. Η σταθερότητα βοηθάει το παιδί να αποδεχτεί και να εσωτερικεύσει τους κανόνες και εν καιρώ να λάβει μαθήματα ζωής.

π.χ. Κανόνας : Είμαστε στο κρεβάτι για ύπνο στις 9.

Σταθερότητα : Η ώρα είναι 8:30, ετοιμαζόμαστε για ύπνο.

Κανόνας : Είμαστε στο κρεβάτι για ύπνο στις 9.

Ελαστικότητα : Σήμερα που θα έρθουν επίσκεψη οι φίλοι μας, θα ετοιμαστούμε για ύπνο αμέσως μόλις φύγουν.

Λογικές συνέπειες : Τα παιδιά θα αντιδράσουν καθώς αρχικά η συμμόρφωση στους κανόνες εκλαμβάνεται ως απαγόρευση και τιμωρία. Και στο σημείο αυτό προκύπτει το θέμα των συνεπειών στην περίπτωση μη ακολουθίας των υποδείξεών μας. Η σταθερότητα στο ζητούμενο, σε συνδυασμό με το βίωμα του επακόλουθου, της συνέπειας της επιλογής τους, θα μας αποτρέψει από τον άχαρο ρόλο της αρνητικής ενίσχυσης και της τιμωρίας.

π.χ. Κανόνας : Είμαι υπεύθυνος να κάνω τις εργασίες μου για το σχολείο.

Λογική συνέπεια : Εάν δεν τηρήσει τον κανόνα, αφήνουμε το παιδί να βιώσει τη συνέπεια της επιλογής του, ήτοι να πάει αδιάβαστος στο σχολείο και να υποστεί την παρατήρηση του δασκάλου. Δεν χρειάζεται να επιστρατεύσουμε επιπρόσθετα την τιμωρία προς συμμόρφωση.

Κανόνας : Τρώμε το γλυκό, μετά το φαγητό

Λογική συνέπεια : Εφόσον αρνηθεί τη συνεργασία, είμαστε προετοιμασμένοι να πεινάσει, να μην υποκύψουμε στην επιμονή του μέχρι να τηρήσει την ορθή σειρά.

Ηρεμία και Υπομονή : Φυσικά και τίποτε δεν θα “πιάσει” με την πρώτη εφαρμογή, φυσικά και θα υπάρξουν δοκιμές, αντιδράσεις, διαπραγματεύσεις και γκρίνια Ο εκνευρισμός και οι φωνές, όπως και οι πολλές κουβέντες-επεξηγήσεις, δεν θα επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα σε καμία περίπτωση, αντιθέτως θα δημιουργήσουν περαιτέρω ρήξεις. Οπότε οπλιστείτε με υπομονή και επιμείνετε στην εφαρμογή των κανόνων με ήρεμους, σταθερούς τόνους που αποπνέουν σιγουριά, αγάπη και επιθυμία για συνεργασία.

Σκεφτείτε σε πόσες απλές καθημερινές συνθήκες υποκύπτουμε προς “διευκόλυνση” της ροής της καθημερινότητας, της “διαφύλαξης” της ηρεμίας ή επειδή εμείς δεν αντέχουμε να “υποστούμε” τις συνέπειες της εκπαίδευσης των παιδιών μας, όπως το να μείνει νηστικός, να πάει αδιάβαστος στο σχολείο ή να γκρινιάζει για ώρες για κάτι που του αρνηθήκατε.

Η εφαρμογή των ορίων είναι εκπαίδευση και ως εκπαίδευση αποτελεί μία διαδικασία, πολλές φορές επίπονη,. Αξίζει κάθε προσπάθεια εάν επικεντρωθούμε στο μακροπρόθεσμο όφελος, ήτοι στη διαμόρφωση της προσωπικότητας ενός παιδιού, το οποίο μαθαίνει πώς να γίνεται υπεύθυνο, μαθαίνει ότι οι πράξεις του έχουν συνέπειες, μαθαίνει να αντιλαμβάνεται το σωστό από το λάθος και εν τέλει να κάνει πιο ορθές επιλογές.

Σίλια Δ. Ταμπούκα

Ψυχολόγος