Σχολική μελέτη vs Ειδική διαπαιδαγώγηση | Ακριβοπούλου Αλκμήνη, Ειδική Παιδαγωγός

«Ορίστε, εδώ είναι τα μαθήματα που έχει για αύριο, ρίξτε μία ματιά», «Σας έφερα την αυριανή ορθογραφία, δείτε λίγο τα ορθογραφικά του και βοηθήστε τον να την μάθει», «Επειδή δεν προλαβαίνουμε και δυσκολεύεται σας έφερα να κάνετε μαζί την ιστορία», «Μέσα στη τσάντα σας έχω την αυριανή φωτοτυπία, ότι προλάβετε δεν πειράζει», «Γιατί δεν μπορείτε να κάνετε και τα μαθήματα, αφού κι εσείς διάβασμα του κάνετε;», «Αν διαβάζετε μαζί τα μαθήματα της επόμενης ημέρας τότε ίσως καταλάβει καλύτερο τον τρόπο που πρέπει να διαβάζει». 

Όλα όσα προαναφέρθηκαν αποτελούν ένα δείγμα φράσεων που ακούει η πλειοψηφία των ειδικών παιδαγωγών που εργάζονται σε κέντρα θεραπειών από γονείς. Δεν θα λέγαμε πως οφείλεται σε προσπάθεια των γονέων να “φορτώσουν” τα μαθήματα των παιδιών τους σε έναν άλλον άνθρωπο αλλά κυρίως στη δυσκολία κατανόησης της έννοιας “Ειδική Διαπαιδαγώγηση”.

Για το λόγο αυτό, στο παρόν άρθρο θα αναφερθούμε και θα εμβαθύνουμε στις δύο αυτές έννοιες προσπαθώντας να διαχωρίσουμε τη μεταξύ τους σχέση. Είναι δεδομένο ότι υπάρχει ένα κοινός σκοπός, η πρόοδος, η βελτίωση και η, όσο το δυνατόν καλύτερη, κατανόηση των μαθητών στα μαθησιακά αντικείμενα αλλά παρ’ όλα αυτά οι προσεγγίσεις τους είναι διαφορετικές.

Αρχικά, με τον όρο Σχολική Μελέτη αναφερόμαστε ξεκάθαρα στη μελέτη των μαθημάτων του σχολείου καθώς και στην περαιτέρω ενίσχυση γνωστικών αντικειμένων ή/και κάλυψη κενών που τυχόν παρατηρούνται στους μαθητές. Η μελέτη γίνεται είτε στο πλαίσιο του σχολείου (ολοήμερο), είτε στο σπίτι, είτε σε Κέντρα Μελέτης ή Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης (ΚΔΑΠ) που έχουν αντίστοιχα τμήματα σχολικής μελέτης. Αναφορικά με την μελέτη στο σπίτι, αυτή πραγματοποιείται είτε μόνο από το παιδί είτε με βοήθεια γονέα/κηδεμόνα ή κάποιου δασκάλου/-ας.

Αντίθετα, με τον όρο Ειδική Διαπαιδαγώγηση αναφερόμαστε στην παρέμβαση που θα κάνει ένας θεραπευτής, και πιο συγκεκριμένα ειδικός παιδαγωγός, σε μαθησιακά αντικείμενα και όχι μόνο. Ειδική Διαπαιδαγώγηση παρέχεται σε τμήματα ένταξης κατά την διάρκεια του σχολείου (σε μαθητές που φοιτούν σε αυτά), σε ειδικά σχολεία, σε σπίτια (κατ’ οίκον συνεδρίες) καθώς και σε Ειδικά Κέντρα Θεραπειών.

Ο όρος «παρέμβαση» πρακτικά αντικατοπτρίζει την όλη διαδικασία που ακολουθείται κατά την Ειδική Διαπαιδαγώγηση. Ο ειδικός παιδαγωγός αφού έχει λάβει και εξετάσει το ιστορικό του κάθε μαθητή, τον έχει αξιολογήσει και παρατηρήσει, ορίζει τους στόχους και το πρόγραμμα παρέμβασης του. Πιο συγκεκριμένα, τις μεθόδους και τις τεχνικές που θα ακολουθήσει έτσι ώστε να παρέμβει στις δυσκολίες του, διδάσκοντας του τον τρόπο επίλυσης ή εξομάλυνσης αυτών.

Συνεπώς, η βασικότερη διαφορά που προκύπτει μεταξύ σχολικής μελέτης και ειδικής διαπαιδαγώγησης είναι η παρέμβαση. Οι ειδικοί παιδαγωγοί μέσω της παρέμβασης δίνουν στους μαθητές τους τα «εργαλεία», διδάσκουν μεθόδους και τεχνικές που μετέπειτα εκείνοι θα χρησιμοποιήσουν κατά την καθημερινή τους μελέτη και πορεία στο σχολικό πλαίσιο.

Τα υλικά και τα μέσα που χρησιμοποιούνται κατά την ειδική διαπαιδαγώγηση συχνά συμπίπτουν με αυτά των δασκάλων τόσο στα σχολεία όσο και στα κέντρα μελέτης. Αυτό προκύπτει από την ανάπτυξη της τεχνολογίας και των μέσων καθώς και τα ενδιαφέροντα των εκπαιδευτικών.

Κατά την ειδική διαπαιδαγώγηση, καλό είναι, να χρησιμοποιούνται ποικίλα υλικά και μέσα, ενισχύοντας τον τρόπο εκμάθησης των μαθητών. Πιο συγκεκριμένα, οπτικές πληροφορίες μέσα από εικόνες, βίντεο, παιχνίδια που βοηθούν την πλειοψηφία αυτών να  τις επεξεργάζονται με μεγαλύτερη ευκολία.

Πέρα όμως των ψηφιακών μέσων, των εικόνων ή/και παιχνιδιών, οι ειδικοί παιδαγωγοί εργάζονται με τους μαθητές με κείμενα ή/και ασκήσεις ανάλογες των σχολικών εγχειριδίων για ποικίλους λόγους. Αρχικά ο ειδικός παιδαγωγός πρέπει να παρατηρήσει τον τρόπο με τον οποίο ένας μαθητής επεξεργάζεται ότι του ζητηθεί. Να εντοπίσει τις δυσκολίες αλλά και τον τρόπο σκέψης και επίλυσης που πιθανόν χρησιμοποιεί. Ολοκληρώνοντας αυτήν την παρατήρηση, ο θεραπευτής θα πραγματοποιήσει την παρέμβαση του και μετέπειτα πιθανό να επαναλάβει την ίδια διαδικασία σε μορφή αξιολόγησης. Απώτερος σκοπός της αξιολόγησης είναι να ελεγχθεί αν εφαρμόζονται στην πράξη τα όσα διδάχτηκαν. Παράλληλα, μέσω αυτών των διαδικασιών ο ειδικός παιδαγωγός εφαρμόζει τεχνικές και προτείνει υλικό που ο εκάστοτε μαθητής μπορεί να συνεχίσει να χρησιμοποιεί καθ’ όλη τη διάρκεια των μαθησιακών του υποχρεώσεων.

Παραδείγματος χάριν, σε περιπτώσεις παραγωγής γραπτού λόγου, υπάρχουν μαθητές που χρειάζονται γραφικούς οργανωτές που θα τους διευκολύνουν στην όλη διαδικασία. Ο γραφικός οργανωτής αποτελεί ένα εργαλείο που μέσω της παρέμβασης παρατηρήθηκε ότι βοήθησε το μαθητή και κρίθηκε αναγκαία η ύπαρξη του στις περιπτώσεις γραπτών λόγων. Αντίστοιχα υπάρχουν ποικίλα παραδείγματα.

Η χρήση όμως εργασιών και πεπραγμένων που σχετίζονται με τα σχολικά εγχειρίδια είναι αυτή που συχνά “μπερδεύει” τους γονείς και τους κάνει να αναζητούν περισσότερη μελέτη ακόμη και από τα κέντρα θεραπειών. Στην πραγματικότητα όμως δεν αναφερόμαστε σε σχολική μελέτη αλλά ειδική διαπαιδαγώγηση.

Ένα ακόμη άγχος που παρατηρείται συχνά στους γονείς είναι η διαφορά που εντοπίζουν μεταξύ της ειδικής διαπαιδαγώγησης και των σχολικών υποχρεώσεων. Πιο συγκεκριμένα, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται  αρκετές φορές διαφέρουν από τον τρόπο που πιθανό να διδάσκεται ένα γνωστικό αντικείμενο στο σχολικό πλαίσιο. Οι γονείς αντιλαμβανόμενοι αυτή τη διαφορά αγχώνονται για το πως αυτή θα αντιμετωπιστεί από τη πλευρά του παιδιού τους. Στην πράξη κάτι τέτοιο δεν υφίσταται καθώς οι μαθητές καταφέρνουν μέσω της ειδικής διαπαιδαγώγησης να αντιληφθούν δεδομένα που δεν τους ήταν κατανοητά καθώς και να εντοπίσουν τρόπους να λύσουν ή να ασχοληθούν με ασκήσεις (παραδείγματος χάριν) που μέχρι πρότινος δεν επίλυαν.

Παράλληλα, θα ήταν χρήσιμο να αναφερθεί πως ένας ειδικός παιδαγωγός δεν ασχολείται αποκλειστικά με τον τομέα των μαθησιακών δυσκολιών. Οι υποχρεώσεις του ανάλογα το πλαίσιο εργασίας του ποικίλουν. Το συγκεκριμένο ζήτημα αποτελεί μία νέα, μακροσκελή συζήτηση που διαφέρει όμως από την παρούσα θεματολογία.

Ανακεφαλαιώνοντας, η σχολική μελέτη διαφέρει από την ειδική διαπαιδαγώγηση ως προς την παρέμβαση, τους στόχους και τα μέσα που χρησιμοποιούνται. Καλό είναι οι γονείς να συζητούν τόσο με τους εκπαιδευτικούς όσο και με τους θεραπευτές των παιδιών τους τις απορίες τους καθώς τίποτα δε θεωρείται ως δεδομένη γνώση. Κάθε εκπαιδευτικός και θεραπευτής οφείλει να εξηγεί και να στέκεται δίπλα σε κάθε οικογένεια αιτιολογώντας τα δεδομένα, τους στόχους και τα προγράμματα που ακολουθούνται καθώς υπάρχει ένας σημαντικός κοινός παράγοντας, ο μαθητής.

Ακριβοπούλου Αλκμήνη

Ειδική Παιδαγωγός