“Μαμά υπάρχει ο Άγιος Βασίλης;”

Είναι μια ερώτηση που δυσκόλεψε πολλούς γονείς όταν χρειάστηκε να την απαντήσουν και που δημιουργεί αμηχανία στους γονείς που νιώθουν ότι η ώρα της αποκάλυψης πλησιάζει.

Πράγματι, την περίοδο των γιορτών αρκετοί γονείς ρωτούν καταρχάς για το αν πρέπει να αφήνουμε τα παιδιά να πιστεύουν στον Άγιο Βασίλη:

«Μα είναι σαν να λέμε ψέματα στο παιδί! Σαν να δημιουργούμε ένα μυστικό τη στιγμή που προσπαθούμε να το μάθουμε να μη λέει ψέματα και να μας έχει εμπιστοσύνη».

Άλλοι πάλι ανησυχούν για το αν πρέπει να αποκαλύψουν την αλήθεια και αν ναι πότε. Τέλος αρκετοί γονείς αναρωτιούνται για το τί απαντάμε όταν έναν παιδί μας ρωτάει αν υπάρχει Άγιος Βασίλης ή όχι.

Να πιστέψει κανείς ή να μην πιστέψει;

Αναφορικά με το αν πρέπει να αφήσουμε τα παιδιά να πιστεύουν δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη απάντηση «ναι ή όχι». Αυτό εξαρτάται από τον κάθε γονιό, από το πως νιώθει ο ίδιος σε σχέση με τα Χριστούγεννα, από την έμφαση που θέλει να δώσει στο πνεύμα των ημερών και από την καταγωγή και τις παραδόσεις με τις οποίες έχει μεγαλώσει (π.χ. κάποιοι γονείς γιορτάζουν τα Χριστούγεννα χωρίς να δίνουν μεγάλη έμφαση στην ιδέα του Άγιου Βασίλη, στην εβραϊκή γιορτή Hanukkah δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στα φώτα και λιγότερο στα δώρα, στην Ολλανδία τα παιδιά αφήνουν ένα παπούτσι μπροστά από το τζάκι, ενώ στην Ελλάδα ο Άγιος Βασίλης έρχεται την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και όχι των Χριστουγέννων).

Αν το πνεύμα των Χριστουγέννων είναι κάτι που εκφράζει την οικογένεια και οι γονείς θέλουν να ενισχύσουν την πίστη του παιδιού τους στον Άγιο Βασίλη μπορούν να το κάνουν! Δεν χρειάζεται να ανησυχούν για το κατά πόσο δημιουργούν ψέματα και μυστικά. Για την ακρίβεια το «ψέμα» ή καλύτερα το «μυστικό του Άγιου Βασίλη» ανήκει σε εκείνη την κατηγορία μυστικών που αποκαλούμε «αθώα μυστικά».

Πρόκειται για μυστικά που όχι μόνο δεν βλάπτουν, αλλά αντίθετα μπορούν να ενισχύσουν τις οικογενειακές σχέσεις, να δημιουργήσουν νέους δεσμούς και να διευρύνουν την αίσθηση του εαυτού. Ο Άγιος Βασίλης μπορεί να γίνει μέρος της οικογενειακής παράδοσης αφού είναι μια ευχάριστη συνθήκη γύρω από την οποία η οικογένεια θα έρθει πιο κοντά (π.χ. οι γονείς θα «συνεργαστούν» για να πουν την ιστορία ότι τον είδαν να μπαίνει στο σπίτι, η μαμά και η κόρη θα «συνεργαστούν» για να ψήσουν κουλουράκια για να τον καλοπιάσουν, ο μπαμπάς θα βοηθήσει την μικρή να στείλει το γράμμα της και όλοι μαζί θα ανοίξουν τα δώρα κάτω από το δέντρο).

Και βέβαια μην ξεχνάμε τα μηνύματα που θα περάσουν οι γονείς μέσω των ιστοριών του Άγιου Βασίλη, μιας φιγούρας που λειτουργεί ως σύμβολο ελπίδας και αγάπης.

Ο Άγιος Βασίλης μας κάνει καλό

Αρκετοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι το να επιτρέψουμε στα παιδιά να πιστέψουν σε φανταστικούς χαρακτήρες όπως ο Άγιος Βασίλης, τα ξωτικά και οι τάρανδοι μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της φαντασίας και της δημιουργικότητας τους (στοιχεία πολύ σημαντικά για την γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη). Σε μία έρευνα του 2010, ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Lancaster ζήτησαν από παιδιά να παρακολουθήσουν αποσπάσματα από τις ταινίες ενός φανταστικού ήρωα (Harry Potter) και στη συνέχεια να εκτελέσουν συγκεκριμένες δραστηριότητες, π.χ. να ζωγραφίσουν αντικείμενα και να απαντήσουν σε ερωτήσεις. Βρήκαν ότι η έκθεση των παιδιών στις περιπέτειες του Harry Potter ενίσχυσε τη φαντασία τους και την ικανότητά τους να σκέφτονται πιο δημιουργικά. Συγκεκριμένα, φάνηκε ότι ορισμένα παιδιά δυσκολεύονταν πολύ στο να ζωγραφίσουν ένα φανταστικό αντικείμενο πριν παρακολουθήσουν τα αποσπάσματα. Ωστόσο, μετά την παρουσίαση των βίντεο, τα συγκεκριμένα παιδιά έδειξαν να τα καταφέρνουν πολύ καλύτερα.

Πράγματι, η ενίσχυση της φαντασίας και της δημιουργικότητας ενός παιδιού είναι πολύ σημαντική υπόθεση. Μέσα από το παιχνίδι (pretend play) και την φαντασιακή έκφραση (π.χ. παραμύθι) τα παιδιά καταφέρνουν να εξετάσουν εναλλακτικές πτυχές της πραγματικότητας, να εξερευνήσουν πιθανές δυσάρεστες εμπειρίες μέσα από το ασφαλές περιβάλλον του παραμυθιού και να αντιμετωπίσουν προβληματικές καταστάσεις από διαφορετικές οπτικές (την οπτική του κάθε ήρωα). Παραδείγματος χάρη: «τί γίνεται όταν οι υπόλοιποι τάρανδοι κοροϊδεύουν τον αγαπημένο τάρανδο του Άγιου Βασίλη επειδή είναι λιγάκι διαφορετικός;».

Να αποκαλύψω το Μυστικό; Πότε;

Οι γονείς δε χρειάζεται να ανησυχούν ιδιαίτερα για το πότε θα χρειαστεί να αποκαλύψουν στο παιδί τους το μυστικό του Άγιου Βασίλη. Είναι γνωστό ότι τα παιδιά μεταξύ 2 και 8 ετών (περίπου) χρησιμοποιούν τη λεγόμενη «μαγική σκέψη». Η «μαγική σκέψη» είναι η πίστη ότι συγκεκριμένες δραστηριότητες συνδέονται με συγκεκριμένα γεγονότα, με έναν τρόπο φανταστικό που δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από τη λογική και την παρατήρηση. Έτσι για παράδειγμα ένα παιδί μπορεί να πιστεύει ότι το φαγητό του θα είναι νόστιμο μόνο αν το φάει με το κόκκινο κουτάλι του, ότι αν κρατήσει το αρκουδάκι του σφιχτά θα φύγουν τα τέρατα κάτω από το κρεβάτι του, ότι αν πει αυτές τις μαγικές λέξεις θα γίνει η τάδε επιθυμία του πραγματικότητα κλπ. Πρόκειται για έναν τρόπο σκέψης που ξέρουμε ότι κυριαρχεί στην συγκεκριμένη αναπτυξιακή περίοδο.

Είναι αναμενόμενο λοιπόν τα παιδιά να πιστέψουν εύκολα στην ύπαρξη του Άγιου Βασίλη. Όμως η «μαγική σκέψη» δεν αρκεί από μόνη της, κανένα παιδί δε θα μπορούσε να χτίσει μόνο με την φαντασία του τον μύθο του Άγιου Βασίλη. Προφανώς και παίζει σημαντικό ρόλο η συνδρομή των γονιών αλλά και του πολιτισμικού περιβάλλοντος για να χτιστεί ο μύθος και να γίνει πιστευτός.

Έτσι εκείνοι οι γονείς που αφήνουν κουλουράκια και ένα ποτήρι γάλα δίπλα από το δέντρο για να τα βρει ο Άγιος Βασίλης, που ακούν μαζί με τα παιδιά τους, τους ήχους που κάνουν τα καμπανάκι από το έλκηθρο (η μαμά είναι στο μπαλκόνι και χτυπάει κουδουνάκια), ή που αφήνουν τα παιδιά να μείνουν ξύπνια μέχρι αργά για να κρυφοκοιτάξουν και να δουν τον Άγιο να έρχεται (δηλαδή τον μπαμπά μεταμφιεσμένο) χτίζουν πολύ περισσότερο τον μύθο. Καταλαβαίνουμε ότι αυτά τα παιδιά θα πιστεύουν για περισσότερο καιρό στον Άγιο Βασίλη σε σύγκριση με εκείνα τα παιδιά που οι γονείς τους απλώς αφήνουν δώρα κάτω από το δέντρο μαζί με μια κάρτα που γράφει «Με αγάπη, Άγιος Βασίλης».

Όπως και να ‘χει δεν είναι απαραίτητο οι γονείς να αποφασίσουν για το πότε ακριβώς θα αποκαλύψουν στα παιδιά τους το «Μεγάλο Μυστικό». Και αυτό γιατί γύρω στα 8 ή 9 η «μαγική σκέψη» σταδιακά θα υποχωρήσει αφήνοντας χώρο για έναν περισσότερο λογικό-αναλυτικό τρόπο σκέψης. Είναι η περίοδος που τα παιδιά θα αρχίσουν να αναρωτιούνται και να εξακριβώνουν από μόνα τους τις αντιφάσεις και τις ασυνέπειες γύρω από την ιστορία του Άγιου Βασίλη (π.χ. «ο Άγιος κάνει τα ίδια γράμματα με τη μαμά μου» ή «όλα τα δώρα, ακόμα και αυτά που δεν είναι από τον Άγιο Βασίλη, έχουν το ίδιο περιτύλιγμα» κλπ).

Είναι μια διαδικασία που συνήθως έρχεται φυσιολογικά, ίσως και με κάποια δόση χιούμορ, χωρίς να τραυματίζει ή να δημιουργεί κάποιο πρόβλημα. Και φυσικά υπάρχει πάντοτε εκείνος ο φίλος από το σχολείο που θα πει: «ο μπαμπάς μου λέει ότι δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης, αυτά είναι ιστορίες για μικρά παιδιά». Σε κάθε περίπτωση, τα παιδιά πλέον αντιλαμβάνονται ότι είναι πιο λογικό ο Άγιος Βασίλης να είναι η μαμά και ο μπαμπάς. Αυτή είναι η στιγμή που συνήθως οι γονείς θα αποκαλύψουν το Μυστικό ή που δε θα χρειαστεί να πουν τίποτα γιατί απλώς όλοι ξέρουν τι συμβαίνει.